بورس کالا باهدف رفع کاستیهای بازار سنتی در جهت توسعه مبادلات کالایی و اضافه کردن کاربردهای بیشتر بهمنظور ایجاد بستری جامع ایجاد شده است. این بازار یکی از ۵ بورس فعال در ایران است. در سال ۱۳۸۲ شورای عالی بورس اقدام به راهاندازی و گسترش بورسهای کالایی در ایران نمود. بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیرهنویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.
اگر بخواهیم یک تعریف ساده از بورس کالا بیان کنیم، میتوانیم بگوییم بورس کالا فضایی است برای مجموعهای از عرضهکنندگان و تقاضاکنندگان که برای خرید و فروش کالای خاصی به شکلهای مختلف با توجه به ماهیت کالا به آن بازار وارد میشوند. همچنین یکی دیگر از ویژگیهای این بازار که میتوان به این تعریف اضافه کرد قانونمند بودن این بازار است. شاید اگر هدف این بازار را به این تعریف اضافه کنیم، تعریف ما از این بازار کامل شود.
همانطور که گفته شد بازار بورس میتوانست نیاز بسیاری از افرادی که در بازار سنتی فعالیت میکردند را تأمین کند. بورس کالا به دنبال تشکیل بازاری کامل در جهت رفع ایرادات بازار سنتی به وجود آمد. در ادامه به چند مورد از دلایل و ضرورت پیدایش این بازار اشاره خواهیم کرد.
پس از تشکیل بورس کالا، افراد در حوزههای مختلف واردشده و اقدام به معاملات محصولات مدنظر خود کردند. طبق تجربه این افراد، این بازار نسبت به بازار سنتی مزایای زیادی دارد. در ادامه به چند مورد از این مزایا اشارهشده است:
بهطورکلی بورس کالا سعی در ایجاد یک بازار مدرن دارد که این بازار منشأ و مرجع قیمت گذاری برای آن بازار در کشور باشد، بورس کالا بازار امنی را برای کالاهای فیزیکی برای همگان ایجاد کرده است. بورس کالا با توجه به تغییرات سبک زندگی و نیازهای گوناگون جامعه، جهت پوشش دادن ریسکها و جبران نقصهای موجود در بازار سنتی به طراحی ابزارهای معاملاتی گوناگون میپردازد.
۱- بازار فیزیکی
بازار فیزیکی باهدف معامله کالا در بورس و تحویل آن شکل گرفته است. ماهیت این بازار به بازار سنتی ازنظر تحویل کالا شبیه است؛ اما با سازوکارهای پیشرفته و کاملتر. در بازار فیزیکی ۴ دسته اصلی گروههای کالایی در بورس عرضه میشوند. نکته قابلتوجه این است که بیشترین ارزش معاملات در بورس کالا، در بازار فیزیکی رقم میخورد. این بازار فقط باهدف فراهم کردن فضایی جهت تشکیل بازاری برای عرضه کنندگان (صنایع بالادستی) مواد خام (مانند محصولات پتروشیمی، محصولات پالایشگاهی، محصولات فلزی و محصولات کشاورزی) و تولیدکنندگان (صنایع پاییندستی) شکل گرفته است.
محصولات بازار پتروشیمی
مواد تولیدی پتروشیمیها در بورس کالا عرضه میشود. در این بازار، پتروشیمیها بهعنوان عرضه کنندگان، مواد تولیدی خود را در گرید های مختلف عرضه میکنند و خریداران نیز تولیدکنندگانی هستند که این مواد را بهعنوان مواد اولیه کارخانه خود مورداستفاده قرار میدهند. در این بازار محصولاتی مانند محصولات پلیمری و شیمیایی از قبیل پلی اتیلن ها، پلی پروپیلن ها، گریدهای PET، گرید استایرن مونومر و … دادوستد میشود.
محصولات صنعتی و معدنی
در بازار صنعتی و معدنی، محصولاتی مانند فولاد، سنگ آهن، مس و آلومینیوم، میلگرد، تیرآهن و غیره عرضه میشود.
فرآورده های نفتی
در این بازار محصولاتی مانند وکیوم باتوم، لوب کات، گوگرد کلوخه و گرانوله، قیر و غیره معامله میشود.
محصولات کشاورزی
در این بازار محصولاتی مانند گندم خوراکی، جو، ذرت دانه ای، جوجه یک روزه گوشتی و غیره عرضه میشد. این بازار به خاطر عرضه برخی محصولات استراتژیک و رشد تقاضا برای این محصولات در بازار بورس کالا، فعلاً غیرفعال است.
۲- بازار فرعی
این بازار نیز سازوکاری شبیه بازار فیزیکی دارد. هم ازنظر ماهیت اصلی آن یعنی معامله جهت تحویل کالا و هم ازنظر سازوکارهای تسویه و قانونمند بودن آن شبیه به بازار فیزیکی است. تنها تفاوت این بازار با بازار فیزیکی این است که این بازار باهدف بهرهمند شدن طیف وسیعتری از بازار کالایی کشور از مزایای بورس کالای ایران، با مقررات آسانتری در خصوص قواعد پذیرش کالا راهاندازی شده است.
۳- بازار مشتقه
بازار مشتقه را نوع جدیدی از بازار بورس کالا میتوان تعریف کرد که با توجه به نیاز بعضی بازارها و ماهیت کالاها دست به تعریف ابزار جدیدی برای معامله این کالاها زده است. این بازار از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای تعریف جدیدی از معاملات بورس باهدف شکلگیری بازار برای طیف جدیدی از سرمایهگذاران شکل گرفته است. در این بازار یک دارایی پایه که قراردادها بر روی آن منتشر میشوند، تعریف میشود. این دارایی پایه میتواند محصولات کشاورزی، انواع فلزات و انواع فراوردههای نفتی باشد. در ایران نخستین بازار قراردادهای آتی بر روی سکه و محصولات کشاورزی مانند زعفران شکل گرفت. رفتهرفته در این نوع معاملات محصولات دیگری نظیر پسته و زیرِ نیز افزوده شد. مخاطبان این بازار طیف بزرگتری از سرمایهگذاران خرد هستند که تمایل به سرمایه گذاری در این ابزار جدید را دارند.
دیدگاهها بسته شدهاند.
درباره ما
یکی از مهم ترین سوال های همه ما اینکه بازار مالی چیست و انواع بازار مالی کدام است؟ بازارهای مالی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی هرکشور هستند که وظیفه اصلی تامین مالی بنگاه های بزرگ را به دوش می کشند. هم چنین به تازگی شاهد شکل گیری بازارهای جدید مالی مانند بازار رمز ارزها هستیم.
مشخصات ما